काठमाडौँ । काठमाडौंको गोकर्णेश्वर नगरपालिकामा मेयर,उपमेयर र वडाध्यक्षकै संलग्नतामा अवैध रुपमा बालुवा उत्खनन् भैरहेको पाइएको छ ।
नगरपालिकाको वडा नम्बर १ को खड्का गाउँमा घर बनाउन जग्गा सम्म्याउने बहानामा नगरपालिकाबाट अनुमति लिएरनै अवैध रूपमा बालुवा निकाल्ने र नजिकै अबैध प्रशोधन केन्द्र खोलेर बालुवा बेच्ने गरेको खुलेको हो । यसबारेमा स्थानीय निकाय र प्रहरीलाई समेत जानकारी भए पनि केही थाहा नभए झैँ गर्ने गरेको स्थानीयको गुनासो छ ।
केही दिन अघि विद्यालय गइरहेका चार र आठ वर्षका २ बालिकालाई किचेर मार्न संलग्न देखिएको टिपर सञ्चालक कम्पनी र बालुवा खानी अवैध रहेको पुष्टि भएको छ ।
करिब ६ रोपनी जग्गा त्यहीका स्थानीय श्याम बहादुर खड्का, दीपा थापा र शान्ता कार्कीको नाममा रहेको खुलासा भएको छ । चार कित्ताको जग्गा १३ आना २ पैसा, दुई रोपनी ३ आना २ पैसा, ९ आना २ पैसा र २ रोपनी ११ आना १ पैसा १ दाम रहेको देखिन्छ ।
२०७५ मा गोकर्णेश्वर नगरपालिकामा उनीहरूले घर निमार्ण गर्न जग्गा सम्माई माटो व्यवस्थापन गर्न पाउन गोकर्णेश्वर नगरपालिकामा निवेदन दिएको देखिन्छ । निवेदन अनुरूप नगरपालिकाले जग्गा सम्याउने अनुमति दिएको थियो । २०७५ मा जग्गा सम्याउने अनुमति लिएर त्यहाँ तीन वर्षदेखि निरन्तर उत्खनन् भइरहे पनि न जनप्रतिनिधिले नै देखे न त सुरक्षाकर्मीले नै देखे ।
चैत १६ गते बुबाको साथमा मोटरसाइकलमा विद्यालय हिँडेका २ जना बालिकालाई त्यही खानीबाट बालुवा बोकेर निस्किएको टिपरले किचेर मा¥यो । घटनाबारे मिलापत्र गराउन सोही वडाका वडाध्यक्ष र नगरपालिकाका प्रतिनिधिहरू नै सक्रिय देखिएपछि खानी कतै अवैध त हैन भन्ने शङ्का बढाएपछि गरेको खोजका क्रममा प्राप्त प्रमाणले प्रारम्भमा बालुवा उत्खननका लागि अनुमति नै नलिई तीन वर्षसम्म बालुवा दोहन भइरहेको पुष्टि भएको हो । उनीहरूले बालुवा निकालेर नजिकैको अर्को प्रशोधन केन्द्रलाई विक्री समेत गरेको पाइएको छ । उक्त जय सुन्दरीमाई बालुवा प्रशोधन उद्योग प्रालि समेत अवैध रहेको खुलेको छ । २०७२ देखि सञ्चालनमा रहेको यस प्रशोधन प्रालिका सञ्चालक पहिले मिठाराम दाहाल थिए । दाहाल तिनै व्यक्ति हुन् जसले केही वर्ष अघि पशुपति क्षेत्र विकास कोषका केही पदाधिकारीसँग मिलेर अवैध रूपमा खानी चलाएका थिए । उनले ६–७ महिना अघि मात्रै प्रशोधन केन्द्र राजेश रेग्मीलाई बेचेको खुलेको छ ।
नेपाली कांग्रेसको राजनीतिमा सक्रिय दाहाल भर्खरै सम्पन्न कांग्रेसको १४ औँ महाधिवेशनमा कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिकाको नगरप्रमुखको प्रत्याशी थिए । तर उनी पराजित भए । गोकर्णेश्वर नगरपालिकाका मेयर चालिसे काङ्ग्रेसका हुनुहुन्छ । त्यसैगरि अवैध उत्खनन र प्रशोधन केन्द्र चलेको वडाको वडाध्यक्ष पनि काङ्ग्रेसकै हुनुहुन्छ ।
उकेरा अनलाइनमा प्रकाशित समाचार अनुसार नगरपालिकाले उपलब्ध गराएको कागजात अनुसार गोकर्णेश्वर नगरपालिकामा जम्मा २ वटा प्रशोधन केन्द्रले अनुमति पाएका छन् । अनुमति पाएका प्रशोधन केन्द्रमा यसको नाम छैन । अवैध रूपमा उत्खनन गर्ने र प्रशोधन केन्द्र चलाउन स्थानीय पदाधिकारीदेखि लिएर सो क्षेत्रको सुरक्षाको जिम्मेवारी लिएको महानगरीय प्रहरी वृत्त बौद्धको प्रहरी प्रमुखको समेत संरक्षण प्रस्टै देखिन्छ । यसबारे जिज्ञासा राख्दा बौद्ध प्रहरीले बालुवा खानी र प्रशोधन केन्द्रबारे केही जानकारी नै नभएको बताए ।
अवैध खानी र प्रशोधन केन्द्रबारे गोकर्णेश्वर नगरपालिकाका मेयर सन्तोष चालिसेले सुरुवातमा घर बनाउने भनेर समाउन मात्रै स्वीकृति दिएको दाबी गर्नुभएको छ । तर नगरपालिकाले दिएको अनुमति पत्रमा भने माटो व्यवस्थापन र जग्गा समाउन भनेर प्रष्ट लेखिएको छ ।
‘सुरुमा खड्का परिवारले घर बनाउने भनेर अनुमति माग्नु भएको हो। हामीले सरकारी जग्गा पर्छ की पर्दैन भनेर हेरविचार गरेर दिएका हौँ,’ मेयर चालिसेले भन्नुभयो ‘सम्याउँदा माटो निस्कन्छ । माटो निस्किएपछि व्यवस्थापन गर्नै प¥यो । दोहन नै गरे जस्तो हामीलाई लाग्दैन ।’
बालुवा निकालिएको क्षेत्रमा खड्का गाउँ रहेको छ । वरपर केही तामाङ जातिको बसोबास छ । लगातार पानी परे उनीहरूको घर नै पहिरोमा जाने जोखिममा रहेको देखिन्छ । नजिकै घर हुने एक स्थानीयले भने, ‘हाम्रो घर मुनी डोजर ल्याएर खार्छन् । लगातार पानी पर्दा हाम्रो घर पहिरोले लान्छ कि भनेर डर लाग्छ ।’
एक जानकारका अनुसार प्रारम्भमा जग्गा सम्याएर प्लटिङ गर्ने रणनीति अनुसार नै जग्गा समाउन थालिएको थियो । जग्गा सम्याउँदै गएपछि बालुवा निस्किएपछि बालुवा खानीको रूपमा चलाउन थाले ।
प्रशोधन केन्द्र ६ महिनादेखि नवीकरण विनै चलिरहेको पाइएको छ । मेयर चालिसेले नै यसको पुष्टि गर्नुभएको हो । कागजातले पनि त्यही देखाउँछ । प्रशोधन केन्द्र अवैध रहेको स्विकार्ने मेयर चालिसेले त्यसले अहिले पनि काम गरिरहेकोबारे भने जानकार नभए जस्तै गर्नुभयो ।
‘हामीले तोके अनुसारको मापदण्ड नपुगेकाले यो प्रालिलाई नवीकरण गरेका छैनौँ,’गोकर्णेश्वर नगरपालिका प्रमुख चालिसेले भन्नुभयोे, ‘यो नवीकरण नभईकन पालिकाको आँखा, कान छलेर चलेको होला ।’
मेयर चालिसेले आफूहरुलाई छलेर नवीकरण बिना चलाइएको हुनसक्ने भनिएको प्रशोधन केन्द्रले ७ वटा टिपर र ४ वटा मेसिन निरन्तर चलाउदै आएको छ । त्यसमाथि २२ जना कर्मचारीको चहलपहल पनि देखिएन भन्ने मेयर चालिसेको दाबीले खानीसँगै अवैध प्रशोधन केन्द्र सञ्चालनमा उनको संरक्षण प्रस्टै देखिन्छ ।
वडा नम्बर १ का अध्यक्ष राम मानन्धरले पनि नवीकरण भए–नभएकोबारे आफूलाई थाहा नभएको दाबी गर्नुभयो । खानीसँगै प्रशोधन केन्द्र चलिरहेको जाकनारी भने उहाँलाई रहेछ । शुरुमा थाहा नै नभएको बहाना गर्नुभएका उहाँले आफैँ प्रशोधन केन्द्र हटाउन गएको तर नसकेको पनि स्वीकार गर्नुभयो ।
‘चल्न त चलेकै देखिन्छ। म पनि यही वडाको अध्यक्ष हुँ,’ उहाँले भन्नुभयोे, ‘वडा अध्यक्ष, पालिका प्रमुख उपप्रमुख, काठमाडौँ जिल्ला प्रशासन कार्यालयका प्रमुख भएर अनुगमनमा पनि गएका हौँ। केही गरी हटाउन नसकिएको हो।’
मानन्धरले हटाउन नसकेको बताए पनि हामीलाई प्राप्त तथ्य अनुसार गोकर्णेश्वर नगरपालिका प्रमुख चालिसे, उपप्रमुख शान्ता नेपाल, वडा नम्बर एकका अध्यक्ष मानन्धर र वडा नम्बर एककै वडा सदस्य राजेन्द्रकुमार रोक्का समेतको संरक्षणमा प्रशोधन प्रालि चलिरहेको खुलेको छ । जानकार स्रोतका अनुसार खानीबाट अवैध रूपमा निकालिएको बालुवा प्रशोधन गरेर विक्री गर्दा आउने १५ हजारमध्ये प्रतिटिप ५ सय स्थानीय जनप्रतिनिधिका लागि छुट्टाउने गरिएको छ ।
यसबारे जिज्ञासा राख्दा उपप्रमुख शान्ता नेपालले भने आफूहरूले अवैध काममा कुनै सहयोग नगरेको दाबी गर्नुभएको छ । नगरपालिकाकै मिलेमतो भनेर लगाइएको आरोप कहीँ कतैबाट पुष्टि भए जस्तोसुकै कारबाही स्वीकार्य हुने उहाँले बताउनुभयो ।
महानगरीय प्रहरी वृत्तका प्रमुख ढुण्डी राज नेउपानेले पनि प्रशोधन केन्द्र अवैध रूपमा सञ्चालन भएको–नभएकोबारे आफूलाई थाहा नभएको दाबी गर्नुभयो । नगरपालिकाले नवीकरण ग¥यो वा गरेन आफूलाई थाहा नहुने उहाँको भनाइ छ । पालिकाले प्रहरीलाई हटाइदिनुप¥यो भनेर पत्र नदिएको उहाँले प्रष्ट पार्नुभयो । तर प्रशोधन केन्द्रमा प्रशोधित बालुवा बोकेका टिपरहरू ओहोरदोहोर गर्ने क्षेत्र नेउपानेकै कार्यक्षेत्रमा पर्छ । बालुवा बोक्ने हरेक टिपरसँग प्रहरीले कहाँबाट ल्याएको हो सोबारे कागजात माग्छ नै । त्यसैले थाहै भएन भन्ने नेउपानेको दाबी पनि विश्वसनीय छैन ।
जिल्ला प्रशासन कार्यालय काठमाडौँका प्रमुख जिल्ला अधिकारी गोविन्दप्रसाद रिजालले समेत अवैध रूपमा बालुवा खानी र बालुवा प्रशोधन केन्द्र चलेकोबारे जानकारी नभएको दाबी गर्नुभयो ।
नवीकरण नभएको जानकारी भर्खर पाएको भन्दै उहाँले यसबारे अब अनुसन्धान शुरु गर्ने बताउनुभयो ।
-1722510781.jpg)
